FELSEFENİN ANLAMI

 

A. FELSEFENİN ANLAMI

 10. SINIFLAR İÇİN:

Felsefe insanın hayat boyu uğraşları ve bunların üzerine düşünmesidir. Akıp giden hayatta bir an soluk aldıktan sonra yine akıp gitmektir. Bir anlık soluk, düşünmek, sorgulamaktır. Hayata anlam verebilmektir. Baktığımızda insanlar çoğunlukla bir amaç peşinde koşarlar.  Felsefe bu koşma işini bilinçli, seçerek yapmaktır. Ve her şeyden önemlisi ‘bilgi’ ile yapmaktır.

 

Felsefe deyimi, sevgi anlamına gelen  Yu. Philia deyimiyle bilgi anlamına gelen sophia deyiminden meydana gelmiştir. Kelime olarak bilgi sevgisi anlamına gelir.  Antikçağda felsefenin amacı bilgiyi sevmek ve aramaktır.  Sophia kökünün aynı zamanda içerdiği akla uygun davranma/eyleme  anlamı felsefenin eylemsel yönünde dile getirir. Yaşamın anlamının sorgulanması ve aranması felsefe için hep temel bir konu olmuştur. Bunun yanında, felsefe sadece düşünsel bir araştırma değil insan yapıp-etmesini de sorgulayan bir etkinliktir. Yani felsefe bilgiyi aramak, bilgiye göre eylemek ve de bilgeliği sevmektir. 

Felsefe bir iştir, etkinliktir. İnsan düşünmesinin etkinliği. Sorma, sorgulama ve anlama çabası olarak somutlaşan felsefe etkinliği, bu özelliğiyle kendisinden diğer bilimlerin doğduğu ana kaynaktır. Yeri gelmişken  söyleyelim, felsefenin içinden çıkıp bağımsızlaşan ilk bilim Matematiktir. Son bilim ise Comte’ye göre sosyolojidir. Arada da diğer bilimler vardır. Elbette soruların bir de yanıtları vardır. Filozoflar yanıtlarını hep mantık sınırları içinde kalarak tutarlı felsefeler oluşturmaya çalışmışlardır.

 İşte “Felsefe nedir?”  diye sorarsanız, anlamı, bilgiyi, bilgeliği, hakikati aramaktır diyebiliriz, birazda “felsefe yolda olmaktır” diyen K. JASPERS’in izinden yürüyerek. İlk gördüğü nesneye sarılan bir çocuk gibi değil, mutlulu aramak ama türlü seçenekleri görerek gerçek mutluluğa ulaşma çabası yada kendi mutluluğunu kurma çabasıdır. Küçük bir çocuğun çevresini tanımıa merakını hiçi yitirmeden

 

Felsefe yalnızca  uzman kişiyi ilgilendiren bir iş değildir.; çünkü öğle ilgi çekici görünür ki, felsefe yapmayan ola ki hiçbir insan yoktur. Ya da en azından, her insanın  yaşamında  filozoflaştığı bir an vardır…

 

Yanıtlardan biri “Felsefe diye bir şey yoktur.” Bu savı ileri sürenlere bir soru: Bu sav hangi disiplin hangi bilim adına ortaya ayılıyor? Daha Aristoteles, felsefeye karşı olanlara şu eleştiride bulunuyordu: Felsefe ya yapılır ya yapılmaz; ama felsefe yapılmazsa, bu da ancak bir felsefe adına olur. Yani, felsefe yapılmayacaksa bile yapılır. Bu bugün de doğru.

 

İlk filozoflardan günümüze filozoflar hep gerçeği açıklamaya çalışmışlardı. Ama açıklama, açıklanacak nesneyi akıl yardımıyla açık kılmak demektir. Burada şu soru kendini sordurmaya devam ediyor?

 

Felsefe neyin bilimi ya da bilgisidir? Cisim dünyasını fizik, yaşam dünyasını biyoloji, bilinci psikoloji, toplumu sosyoloji araştırır. Peki felsefeye ne kalır?

 Onun nesnesi(YANİ ALANI) nedir? Bu soruya çeşitli yanıtlar olmuştur?

1. Bilgiyi araştırır? Bilgimizin sınırlarını, olanağını, koşullarını.
2. Değerleri ve insan eylemini
3. İnsan Bu görüşe göre her şey insan içindir.
4. Dil. “Felsefi önerme yoktur, yalnızca önermelerin açıklığa kavuşturulması vardır.

 

Felsefe yapan ne yapmış olur?  Felsefe bir temel bilimdir. Öteki bilimlerin durduğu, soru sormayı bırakıp, varsayımları kabul ettiği yerde, filozof soru sormaya başlar. Bilimler bilgi ortaya koyar, filozoflar bilinenin ne olduğunu ortaya koyar. Bilimler yasalar ortaya koyar, filozof yasanın ne oluğu sorununu sorar. Sokaktaki insan hazdan yarardan söz eder, filozof ise haz ve yarardan gerçekte ne anlaşılması gerektiğini sorar.  Deme ki felsefe köklere gitmesi bakımında aynı zamanda bir kök bilimidir.

 

Felsefe sorulara pek çok yer vermesi, daima sorular sorması ile başka bilgi alanlarından  ayrılmaktadır. Soru sormayı kendi felsefi için bilinçli bir yöntem haline getiren Sokrates, gördüklerini sorgulamaktan çekinmiyordu. Konuşmaya, dialoğa dayandığı için bu yönteme diyalektik, sorgulanan kişide soru yoluyla düşüncelerin, daha doğrusu kavramların doğmasına yol açtığı için de doğurtma yöntemi denmiştir.  Sokrates böylece kavramsal bilgiyi arıyordu.

 

Bu sorular rastgele değil, belli bir araştırma amacıyla sorulmakta ve akla hizmet etmektedir.

 

Felsefenin M.Ö.6.yy.’ da Antik Yunanda bağımsız bir düşünce faaliyeti olarak geliştiği söylenebilir.Bu elbette yunan uygarlığından önce hiçbir uygarlığın olmadığı,hiçbir düşünce faaliyetinin gerçekleşmediği anlamına gelmez.Yunan uygarlığından önce Mısır ve Mezopotamya’da önemli bilimsel çalışmalar gerçekleştirilmiştir.Hint,Çin uygarlıklarını da unutmamalıyız.Ancak yunan düşüncesinin felsefi düzeye yükselmesinin sebebi,Antik Yunan filozoflarının dini yada mitolojik açıklama ve düşüncelerin yerine nedensel açıklamalarda bulunmalarıdır.Felsefe burada doğanın akılla anlaşılabilir bir düzen sergilediği,doğal olayların yine doğal nedenlerle açıklanabileceği ve felsefi araştırma ve açıklama için insan aklının yeterli olduğu inancıyla başlamıştır..  

         

                                Bilimlerin felsefeden kopması aralarında ilişki kalmadığı anlamına gelmez. Bilimlerdeki gelişmelerin insan için anlamı felsefe tarafından ele alınır.(kolonlama-etik)Felsefe en geniş anlamıyla hayatı sorgulamaktır. Nasıl Yaşamalıyız? Olup bitenin ardında bir güç var mı? Varlık nedir?Bundan ikibin yıl önce yaşamış filozoflara göre,felsefe insanların hayretinden doğmuştur.Neden yaşarız,hayatın anlamı ne? Gibi sorularla felsefe başlamıştır. İnsanın tüm etkinliği felsefenin alanına girer. Bunların en başta geleni insanın bilme etkinliğidir.Bilgi nedir?İnsan Bilebilir mi? Doğru bilgi olanaklı mıdır?

              

Felsefe nesnesi en genel manada insan ve onun eylemi olan, amacı anlamak olan bir bilgi alanıdır. Savaşın küreselleştiği günümüzde, bu her zamankinden daha elzem bir sorun olarak durmaktadır karşımızda.

 Başta da belirttiğimiz gibi felsefe bilgeliği, erdemi ve de bilgece ve erdemlice yaşamayı sevmektir, aramaktır..” G.Şimşek

 

“İNSAN DOĞAL OLARAK BİLMEK İSTER (merak etmek)” ARİSTOTELES

DÜŞÜNÜRLERİN FELSEFE TANIMLARI:

Sokrates: “Felsefe, bilmediğini bilmektir.”

T. Hobbes: “Felsefe Yapmak doğru düşünmektir.”

Anselmus: “ Felsefe yapmak inanılanı anlamaya çalışmaktır”

Descaretes: Felsefe, bilgeliği inceleme, bilgelik ise işlerimizde ölçülülüktür.”

El Kındi: “Felsefe, insanın gücü ölçüsünde varlığın hakikatini bilmektir”.

Epiküros: Felsefe, mutlu bir yaşam sağlamak için tutarlı, eylemsel bir sistemdir.

F. Bacon: Felsefe, deneye ve gözleme dayanan bilimsel veriler üzerine düşünmektir.

Spinoza, Felsefe genelleştirilmiş matematiktir.

K. Jaspers: “Felsefe yolda olmaktır.”

Örnek Sorular:

1.        Aşağıdakilerden hangisi felsefenin ilgilendiği konulardan biri değildir?

a)Madde ve ruh ilişkisini araştırma.

b)Doğa olaylarını kontrol altına alma

c)Dünyayı ve insan yaşamını kontrol altına alma

d)Bilimlerin yöntemlerini irdeleme

e)Mantıksal çıkarımlarla gerçeğe yaklaşma

 

1987- ÖYS

2.        Aşağıdaki konulardan hangisi, felsefeciden çok bilim adamını ilgilendirir?

A)     Mutluluk, erdem, vicdan nedir?

B)      Olgular arasında nasıl bir neden-sonuç ilişkisi vardır?

C)      İnsan bilgisinin olanak ve sınırları nelerdir?

D)     İnsan her şeyi doğru olarak bilebilir mi?

E)      İnsan hayatının amacı nedir?        1988-ÖYS

 

ÖDEV:

 

1.     İçinden geçtiğimiz küresel salgın sürecinden sonra merak ettiğimiz ve araştırdığımız konularda değişiklik oldu mu? Örnek vererek kısaca açıklayınız.

2.     Salgın sürecinden sonra en çok hangi kişilerin verdiği bilgileri önemser oldunuz? Sizce neden?

 

Bu soruları yanıtlayarak felsefeogretmenigulhan@gmail.com adresine gönderiniz.